Regulacja lub Czas pod kontrolą –

Tagi: Technologie i pojęcia | Klasyczne

29.5.2024 | 6 MIN

Od wahadła do precyzji kwarcu

Dzisiaj zajmiemy się czymś nieco bardziej technicznym. W programie dnia będzie regulacja. Co to dokładnie jest? Jak to działa z różnymi typami zegarków? Jakich narzędzi możemy do tego użyć? Jestem pewien, że przynajmniej niektórzy z was zadawali sobie te pytania w pewnym momencie. A jeśli nie... nieważne, chodź "edukować się" ze mną i dowiedz się trochę więcej o tym, jak działają zegarki!

W dzisiejszym artykule zajmiemy się tym chronologicznie, a także przyjrzymy się zegarom wahadłowym dla lepszego wyjaśnienia. Będziemy mówić tylko o regulacji, więc pominiemy (skądinąd równie ważne) kroki, takie jak prawidłowe smarowanie, zabezpieczenie maszyny niezużytymi łożyskami lub rozmagnesowanie.

Na czym polega regulacja?

Jak wszyscy podejrzewamy, kamieniem węgielnym mechanizmu zegarowego jest element wyznaczający rytm – rytm, który powinien być jak najbardziej zbliżony do naszego ziemskiego czasu. I możemy to osiągnąć na naprawdę wiele różnych sposobów.

Ale zawsze jest to element, który "porusza się" w określony sposób w regularnych odstępach czasu. Niezależnie od tego, czy jest to klasyczne wahadło z kukułką, wahadło skrętne zegara rocznego, koło zamachowe w Powermatach czy kryształ w Casio.

To właśnie te "segmenty" możemy wydłużać lub skracać, aby jak najdokładniej naśladować nasz czas w świecie zewnętrznym.

Zegar wahadłowy

Zaczynamy od najstarszego i zarazem najprostszego. Wszyscy pamiętamy stare zegary z kukułką lub inne zegary wahadłowe, które zdobiły ściany wielu domów.

W tych maszynach regulacja jest najprostsza i odbywa się poprzez przesuwanie soczewki wahadła w górę lub w dół, co odbywa się poprzez obracanie tak zwanej nakrętki regulacyjnej, która znajduje się na spodzie soczewki. W tańszych zegarach lub kukułkach soczewka jest następnie mocowana przez tarcie bez nakrętki regulacyjnej, dlatego musimy raczej polegać na własnym osądzie.

Źródło: www.strouphobbyshop.com

Zegarki mechaniczne – Kalibry z kołem zamachowym

Jeśli chodzi o zegarki z kołem zamachowym – wahadło jest zastąpione sprężyną włosową, a więc szczególnie interesuje nas jedna zmienna, tak zwana efektywna długość sprężyny włosowej.

Włos koła zamachowego jest utrzymywany w rdzeniu, który jest "zamontowany" na wale koła zamachowego. Jego drugi koniec jest zamocowany we wrzecionie (które może być ruchome i, mówiąc bardzo laickim językiem, możemy dopasować długość "tik" i "tak" – tak, aby oscylacje koła zamachowego w jedną i drugą stronę trwały w tym samym czasie).

W ostatniej nitce gwintu, niedaleko kolca, możemy zauważyć kolejne mocowanie. Punkt ten nazywany jest zamkiem i określa dla nas efektywną długość włosa. Tak więc im bardziej przesuwamy zamkiem w kierunku rdzenia, tym bardziej skracamy efektywną długość włosa, a tym samym przyspieszamy działanie całego zegarka. I odwrotnie, jeśli przesuniemy zamek bliżej wychwytu, wydłużymy tę długość, a tym samym spowolnimy zegarek.

Rzeczywisty ruch zamka jest następnie wykonywany za pomocą wskazówki regulacyjnej, pod którą zwykle znajdujemy również znaki plus i minus wskazujące, czy zegarek będzie działał szybciej, czy wolniej, gdy wskazówka zostanie przesunięta w określonym kierunku.

Mechanizm 4R35 w zegarku Seiko. Zwróć uwagę na znaki plus i minus na kole zamachowym.

Wyższy poziom to tak zwane śruby precyzyjnej regulacji, znajdujące się w mechanizmach takich jak te wykonane przez szwajcarską ETA lub Sellita, które pomagają uczynić wskazówkę regulacyjną bardziej precyzyjną.

Mechanizm ETA 2824-2. Źródło: www.aurifo.com

Jeszcze wyższy poziom zegarmistrzostwa zaczyna się od bardziej wyrafinowanych regulatorów, takich jak Triovis, które można znaleźć w zegarkach Maurice Lacroix, a nawet Tudor. Regulacja Triovis posiada śrubę, która współdziała bezpośrednio z przekładnią zamka.

Triovis. Źródło: calibercorner.com

Warto również wspomnieć o Swan's Neck, w którym wskazówka regulacyjna jest również regulowana za pomocą śruby. Urządzenie to zawdzięcza swoją nazwę podobieństwu do szyi łabędzia, która ma przypominać element gwarantujący stały nacisk na klamkę z drugiej strony, zapewniając tym samym jej przesunięcie nawet w przypadku przekręcenia śruby na zewnątrz od wskazówki.

Widzisz podobieństwo? ;) https://atelierdegriff.com

Bliskim analogiem łabędziej szyi jest Date Neck, który występuje wyłącznie w zegarkach Mühle Glashüte.

Jednak prawdziwą i niekłamaną zegarmistrzowską gratkę znajdziemy w zegarkach Omega wyposażonych w tzw. system Spirate. Za pomocą specjalnego klucza zegarmistrzowie są tutaj w stanie regulować zegarek z niewiarygodną dokładnością od 0 do +2 sekund na dobę. Sam system nie działa na zasadzie efektywnej długości włosa, a na zasadzie mechanicznego "naciągu" włosa – gdy naciąg jest większy, koło zamachowe oscyluje szybciej, a gdy jest zwolniony, oscyluje wolniej (ale to tylko moje bardzo uproszczone wyjaśnienie, bo o systemie Spirate można by napisać cały artykuł).

Free-sprung kalibry koła zamachowego

Ten rodzaj kalibrów zasługuje moim zdaniem na własny podrozdział. Nie znajdziemy na nich żadnych wskazówek, szyjek ani niczego podobnego. Są one regulowane za pomocą śrub (kalibry Rolex) lub obojętnych bloków (Audemar Piguet) przymocowanych bezpośrednio do koła zamachowego.

Źródło: www.luxurytyme.com

W kalibrach Rolex znajdziemy koło zamachowe z tzw. śrubami Microstella, które obraca się za pomocą specjalnego narzędzia opatentowanego przez Rolex (klucz Microstella) – jest ono wyposażone w pomocniczą skalę do precyzyjnej regulacji śruby. Aby przyspieszyć ruch zegarka, śruby należy "wkręcić" bliżej środka bezwładności i odwrotnie, aby zwolnić, należy je nieco "wykręcić".

Swatch Sistem 51

Warto również wspomnieć o "regulacji" w Sistem 51 od szwajcarskiego giganta Swatch. Przyznaję, że naprawdę nie lubię tego mechanizmu i "Swatch-esque" sposobu regulacji i nie sądzę, żebym był daleki od prawdy, gdybym nazwał go "topornym". W rzeczywistości Swatch podszedł do regulacji z zupełnie przeciwnego końca i dostosowuje działanie zegarka, usuwając masę z koła zamachowego za pomocą lasera, co prawie uniemożliwia jakąkolwiek próbę serwisowania.

Tak czy inaczej, ta procedura działa dla nich, pasuje do ich polityki cenowej, a ja nie mam innego wyjścia, jak tylko siedzieć cicho...

Kwarc

W zegarku kwarcowym tempo jest ustalane przez kryształ, który wibruje, gdy dostarczana jest energia elektryczna. Wibracje te mają wielokrotnie wyższą częstotliwość niż w przypadku maszyn zegarowych, o których wspomniałem powyżej, a zatem są również znacznie dokładniejsze. Mimo to istnieją "kwarce", które wyróżniają się ponad i tak już wysoki standard dokładności.

27.6.2024
Mechanizmy kwarcowe – Czy znasz wielkich krzemowego świata?

Największym wrogiem dokładności kwarcu jest temperatura. Niestabilność tej wielkości powoduje nieregularne drgania kryształu (wciąż mówimy o wychyleniach, które są nieosiągalne dla większości zegarków mechanicznych). I to właśnie ten element niektóre mechanizmy kwarcowe próbują okiełznać poprzez regulację ruchu, dzięki temperaturze wewnątrz koperty mechanizm po prostu wie, jak bardzo może "zaufać" kryształowi. Technologię tę można znaleźć pod nazwą "Precidrive", na przykład w mechanizmach szwajcarskiej ETA, które są szeroko stosowane przez Certina lub Tissot.

Tak czy inaczej, istnieją również mechanizmy takie jak kaliber 9F z warsztatu japońskiego Grand Seiko, w których znajdziemy śrubę regulacyjną podobną do tej w zegarkach mechanicznych. Jednak traci to nieco na znaczeniu przy i tak już bardzo wysokiej gwarantowanej dokładności ± 10 sekund na rok.

Źródło: www.grand-seiko.com

Cóż, to wszystko na dziś... Mam nadzieję, że dałem Ci coś nowego i że dowiedziałeś się nieco więcej o świecie zegarków i ich dokładności. A jeśli przypomnieliście sobie o rodzajach regulacji, które pominąłem podczas pisania artykułu, lub jeśli chcielibyście pochwalić się w komentarzach zegarkiem, który posiadacie w domu i który posiada tego typu regulację, śmiało dodajcie go pod artykułem. Będę bardzo wdzięczny za każdy komentarz, który poszerzy moje horyzonty i mnie samego!